杂阿含经(第21卷~第30卷)
2024-05-19 10:22 佛教经典
杂阿含经(第21卷~第30卷)
刘宋天竺三藏求那跋陀罗译
杂阿含经卷第二十一
如是我闻:一时,佛住波罗利弗妒路国,尊者阿难及尊者迦摩亦在波罗利弗妒路鸡林精舍。
时,尊者迦摩诣尊者阿难所,共相问讯慰劳已,于一面坐,语尊者阿难:“奇哉!尊者阿难,有眼有色、有耳有声、有鼻有香、有舌有味、有身有触、有意有法,而有比丘有是等法,能不觉知。云何,尊者阿难,彼比丘为有想不觉知?为无想故不觉知?”
尊者阿难语迦摩比丘言:“有想者亦不觉知,况复无想?”
复问尊者阿难:“何等为有想于有而不觉知?”
尊者阿难语迦摩比丘言:“若比丘离欲、恶不善法,有觉有观,离生喜乐,初禅其足住,如是有想比丘有法而不觉知;如是第二、第三、第四禅,空入处、识入处、无所有入处具足住,如是有想比丘有法而不觉知。云何无想有法而不觉知?如是比丘一切想不忆念,无想心三昧身作证具足住,是名比丘无想于有法而不觉知。”
尊者迦摩比丘复问尊者阿难:“若比丘无想心三味,不涌不没,解脱已住,住已解脱,世尊说此是何果、何功德?”
尊者阿难语迦摩比丘言:“若比丘无想心三昧,不涌不没,解脱已住,住已解脱,世尊说此是智果、智功德。”
时,二正士共论议已,欢喜随喜,各从座起去。
如是我闻:一时,佛住俱睒弥国瞿师罗园。尔时,尊者阿难亦在彼住。
时,尊者阿难告诸比丘:“若比丘、比丘尼于我前自记说,我当善哉慰劳问讯,或求以四道。何等为四?若比丘、比丘尼坐作如是住心——善住心、局住心,调伏心止观,一心等受分别,于法量度,修习多修习已,得断诸使;若有比丘、比丘尼于我前自记说,我则如是善哉慰喻,或求是,名说初道。
“复次,比丘、比丘尼正坐思惟,于法选择,思量住心——善住、局住,调伏止观,一心等受,如是正向多住,得离诸使;若有比丘、比丘尼于我前自记说,我当如是善哉慰喻,或求是,名第二说道。
“复次,比丘、比丘尼为掉乱所持,以调伏心坐、正坐,住心、善住心、局住心,调伏止观,一心等受化,如是正向多住已,则断诸使;若有比丘、比丘尼于我前自记说,我则如是善哉慰喻,或求是,名第三说道。
“复次,比丘、比丘尼止观和合俱行,作如是正向多住,则断诸使;若比丘、比丘尼于我前自记说者,我则如是善哉慰喻教诫,或求是,名第四说道。”
时,诸比丘闻尊者阿难所说,欢喜奉行。
如是我闻:一时,佛住俱睒弥国瞿师罗园,尊者阿难亦在彼住。
时,有异婆罗门诣尊者阿难所,共相问讯慰劳已,于一面坐,问尊者阿难:“何故于沙门瞿昙所修梵行?”
尊者阿难语婆罗门:“为断故。”
复问:“尊者何所断?”
答言:“断爱。”
复问:“尊者阿难,何所依而得断爱?”
答言:“婆罗门,依于欲而断爱。”
复问:“尊者阿难,岂非无边际?”
答言:“婆罗门,非无边际!如是有边际,非无边际。”
复问:“尊者阿难,云何有边际,非无边际?”
答言:“婆罗门,我今问汝,随意答我。婆罗门,于意云何?汝先有欲来诣精舍不?”
婆罗门答言:“如是,阿难。”
“如是,婆罗门,来至精舍已,彼欲息不?”
答言:“如是,尊者阿难,彼精进、方便、筹量,来诣精舍。”
复问:“至精舍已,彼精进、方便、筹量息不?”
答言:“如是。”
尊者阿难复语婆罗门:“如是,婆罗门,如来、应、等正觉所知所见,说四如意足,以一乘道净众生、灭苦恼、断忧悲。何等为四?欲定断行成就如意足,精进定、心定、思惟定断行成就如意足。如是,圣弟子修欲定断行成就如意足,依离、依无欲、依出要、依灭、向于舍,乃至断爱;爱断已,彼欲亦息。修精进定、心定、思惟定断行成就,依离、依无欲、依出要、依灭、向于舍,乃至爱尽;爱尽已,思惟则息。婆罗门,于意云何?此非边际耶?”
婆罗门言:“尊者阿难,此是边际,非不边际。”
尔时,婆罗门闻尊者阿难所说,欢喜随喜,从座起去。
如是我闻:一时,佛住拘睒弥国瞿师罗园,尊者阿难亦在彼住。
尔时,瞿师罗长者诣尊者阿难所,稽首礼足,退坐一面,白尊者阿难:“云何名为世间说法者?云何名世间善向?云何名世间善到?”
尊者阿难语瞿师罗长者:“我今问汝,随意答我。长者,于意云何?若有说法,调伏贪欲、调伏瞋恚、调伏愚痴,得名世间说法者不?”
长者答言:“尊者阿难,若有说法,能调伏贪欲、瞋恚、愚痴,是则名为世间说法者。”
复问:“长者,于意云何?若世间向调伏贪欲、调伏瞋恚、调伏愚痴,是名世间善向;若世间已调伏贪欲、瞋恚、愚痴,是名善到耶?为非耶?”
长者答言:“尊者阿难,若调伏贪欲,已断无余,瞋恚、愚痴已断无余,是名善到。”
尊者阿难答言:“长者,我试问汝,汝便真实答我,其义如此,当受持之。”
瞿师罗长者闻尊者阿难所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住毗舍离猕猴池侧重阁讲堂,尊者阿难亦在彼住。
尔时,无畏离车是尼揵弟子,聪明童子离车是阿耆毗弟子,俱往尊者阿难所,共相问讯慰劳已,于一面坐。时,无畏离车语尊者阿难:“我师尼揵子灭炽然法,清净超出,为诸弟子说如是道:‘宿命之业,行苦行故,悉能吐之,身业不作,断截桥梁,于未来世无复诸漏,诸业永尽;业永尽故,众苦永尽;苦永尽故,究竟苦边。’尊者阿难,此义云何?”
尊者阿难语离车言:“如来、应、等正觉所知所见,说三种离炽然清净超出道,以一乘道净众生、离忧悲、越苦恼,得真如法。何等为三?如是,圣弟子住于净戒,受波罗提木叉,威仪具足,信于诸罪过,生怖畏想。受持如是具足净戒,宿业渐吐,得现法,离炽然,不待时节,能得正法,通达现见观察,智慧自觉。离车长者,是名如来、应、等正觉说所知所见说离炽然,清净超出,以一乘道净众生、灭苦恼、越忧悲,得真如法。
“复次,离车,如是净戒具足,离欲、恶不善法,乃至第四禅具足住,是名如来、应、等正觉说离炽然,乃至得如实法。复有三昧正受,于此苦圣谛如实知,此苦集圣谛、苦灭圣谛、苦灭道迹圣谛如实知。具足如是智慧心,业更不造,宿业渐已断,得现正法,离诸炽然,不待时节,通达现见,生自觉智。离车,是名如来、应、等正觉所知所见说第三离炽然,清净超出,以一乘道净众生、离苦恼、灭忧悲,得如实法。”
尔时,尼揵弟子离车无畏默然住。
尔时,阿耆毗弟子离车聪慧重语离车无畏言:“怪哉!无畏,何默然住?于如来、应、等正觉所说、所知、所见、善说法,闻不随喜耶?”
离车无畏答言:“我思惟其义,故默然住耳!谁闻世尊沙门瞿昙所说法不随喜者?若有闻沙门瞿昙说法而不随喜者,此则愚夫,长夜当受非义不饶益苦。”
时,尼揵弟子离车无畏、阿耆毗弟子聪慧重闻佛所说法——尊者阿难陀所说,欢喜随喜,从座起去。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园,尊者阿难亦在彼住。
时,有异比丘尼于尊者阿难所,起染著心,遣使白尊者阿难:“我身遇病苦,惟愿尊者哀愍见看。”
尊者阿难晨朝著衣持钵,往彼比丘尼所。
彼比丘尼遥见尊者阿难来,露身体卧床上。尊者阿难遥见彼比丘尼身,即自摄敛诸根,回身背住。彼比丘尼见尊者阿难摄敛诸根,回身背住,即自惭愧,起著衣服,敷坐具,出迎尊者阿难,请令就座,稽首礼足,退住一面。
时,尊者阿难为说法言:“姊妹,如此身者,秽食长养、骄慢长养、爱所长养、淫欲长养。姊妹,依秽食者,当断秽食;依于慢者,当断骄慢;依于爱者,当断爱欲。
“姊妹,云何名依于秽食,当断秽食?谓圣弟子于食计数思惟而食,无著乐想、无骄慢想、无摩拭想、无庄严想,为持身故、为养活故、治饥渴病故、摄受梵行故,宿诸受令灭,新诸受不生,崇习长养,若力、若乐、若触,当如是住。譬如商客以酥油膏以膏其车,无染著想、无骄慢想、无摩拭想、无庄严想,为运载故。如病疮者涂以酥油,无著乐想、无骄慢想、无摩拭想、无庄严想,为疮愈故。如是,圣弟子计数而食,无染著想、无骄慢想、无摩拭想、无庄严想,为养活故、治饥渴故、摄受梵行故,宿诸受离,新诸受不起,若力、若乐、若无罪触安隐住。姊妹,是名依食断食。
“依慢断慢者,云何依慢断慢?谓圣弟子闻某尊者、某尊者弟子尽诸有漏,无漏心解脱、慧解脱,现法自知作证:我生已尽,梵行已立,所作已作,自知不受后有。闻已,作是念:‘彼圣弟子尽诸有漏,乃至自知不受后有,我今何故不尽诸有漏?何故不自知不受后有?’当于尔时则能断诸有漏,乃至自知不受后有。姊妹,是名依慢断慢。
“姊妹,云何依爱断爱?谓圣弟子闻某尊者、某尊者弟子尽诸有漏,乃至自知不受后有,我等何不尽诸有漏!乃至自知不受后有!彼于尔时能断诸有漏,乃至自知不受后有。姊妹,是名依爱断爱。姊妹,无所得者,断截淫欲、和合桥粱。”
尊者阿难说是法时,彼比丘尼远尘离垢,得法眼净。彼比丘尼见法、得法、觉法、入法,度狐疑,不由于他,于正法、律,心得无畏;礼尊者阿难足,白尊者阿难:“我今发露悔过,愚痴不善脱,作如是不流类事,今于尊者阿难所自见过、自知过,发露忏悔,哀愍故!”
尊者阿难语比丘尼:“汝今真实自见罪、自知罪,愚痴不善,汝自知作不类之罪。汝今自知、自见而悔过,于未来世得具足戒。我今受汝悔过,哀愍故,令汝善法增长,终不退減。所以者何?若有自见罪、自知罪,能悔过者,于未来世得具足戒,善法增长,终不退灭。”
尊者阿难为彼比丘尼种种说法,示教照喜已,从座起去。
如是我闻:一时,佛在桥池人间游行,与尊者阿难俱,至婆头聚落国北身恕林中。
尔时,婆头聚落诸童子闻尊者阿难桥池人间游行,住婆头聚落国北身恕林中;闻已,相呼聚集,往诣尊者阿难所,稽首礼尊者阿难足,退坐一面。
时,尊者阿难语诸童子言:“苦种!如来、应、等正觉说四种清净:戒清净、心清净、见清净、解脱清净。
“云何为戒清净?谓圣弟子住于戒——波罗提木叉,戒增长,威仪具足,于微细罪能生恐怖,受持学戒。戒身不满者,能令满足;已满者,随顺执持,欲精进方便超出,精勤勇猛,堪能诸身心法,常能摄受,是名戒净断。
“苦种!云何名为心净断?谓圣弟子离欲、恶不善法,乃至第四禅具足住,定身未满者令满,已满者随顺执受,欲精进乃至常执受,是名心净断。
“苦种!云何名为见净断?谓圣弟子闻大师说法,如是如是说法,则如是如是入如实正观,如是如是得欢喜、得随喜、得从于佛。复次,圣弟子不闻大师说法,然从余明智尊重梵行者说,闻尊重梵行者如是如是说,则如是如是入如实观察,如是如是观察,于彼法得欢喜、随喜,信于正法。复次,圣弟子不闻大师说法,亦复不闻明智尊重梵行者说,随先所闻受持者重诵习,随先所闻受持者如是如是重诵已,如是如是得入彼法,乃至信于正法。复次,圣弟子不闻大师说法,不闻明智尊重梵行者说,又复不能先所受持重诵习,然先所闻法为人广说;先所闻法如是如是为人广说,如是如是得入于法,正智观察,乃至信于正法。复次,圣弟子不闻大师说法,复不闻明智尊重梵行者说,又复不能先所受持重诵习,亦复不以先所闻法为人广说,然于先所闻法独一静处思惟观察;如是如是思惟观察,如是如是得入正法,乃至信于正法。如是从他闻,内正思惟,是名未起正见令起,已起正见令增广;是名未满戒身令满,已满者随顺摄受,欲精进方便,乃至常摄受,是名见净断。
“苦种!云何为解脱清净断?谓圣弟子贪心无欲解脱,恚、痴心无欲解脱;如是解脱,未满者令满,已满者随顺摄受,欲精进乃至常摄受,是名解脱净断。苦种!”
尊者阿难说是法时,婆头聚落诸童子闻尊者阿难所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与众上座比丘俱。
时,有质多罗长者诣诸上座比丘,稽首礼足,退坐一面。
时,诸上座比丘为质多罗长者种种说法,示教照喜;种种说法,示教照喜已,默然住。时,质多罗长者稽首礼诸上座比丘足,往诣那伽达多比丘房,稽首礼那伽达多比丘足,退坐一面。
时,那伽达多比丘问质多罗长者:“如所说:
“枝青以白覆,一辐转之车,
离结观察来,断流不复缚。
“长者,此偈有何义?”
质多罗长者言:“尊者那伽达多,世尊说此偈耶?”
答言:“如是。”
质多罗长者语尊者那伽达多言:“尊者,须臾默然,我当思惟此义。”
须臾默然思惟已,语尊者那伽达多言:“青者谓戒也,白覆谓解脱也,一辐者身念也,转者转出也,车者止观也,离结者有三种结,谓贪、恚、痴。彼阿罗汉诸漏已尽、已灭、已知、已断根本,如截多罗树头更不复生,未来世成不起法。观察者谓见也,来者人也,断流者爱流于生死。彼阿罗汉比丘诸漏已尽、已知,断其根本,如截多罗树头不复生,于未来世成不起法。不缚者谓三缚:贪欲缚、瞋恚缚、愚痴缚。彼阿罗汉比丘诸漏已尽、已断、已知,断其根本,如截多罗树头更不复生,于未来世成不起法。是故,尊者那伽达多,世尊说此偈:
“枝青以白覆,一辐转之车,
离结观察来,断流不复缚。
“此世尊所说偈,我已分别也。”
尊者那伽达多问质多罗长者言:“此义汝先闻耶?”
答言:“不闻。”
尊者那伽达多言:“长者,汝得善利,于此甚深佛法,贤圣慧眼得入。”
时,质多罗长者闻尊者那伽达多所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林精舍,与众多上座比丘俱。
时,有质多罗长者诣诸上座比丘所,稽首礼足,退坐一面。时,诸上座比丘为质多罗长者种种说法,示教照喜,示教照喜已,默然住。
时,质多罗长者诣尊者那伽达多比丘所,稽首礼足,退坐一面。尊者那伽达多告质多罗长者:“有无量心三昧、无相心三昧、无所有心三昧、空心三昧。云何,长者,此法为种种义故种种名?为一义有种种名?”
质多罗长者问尊者那伽达多:“此诸三昧为世尊所说?为尊者自意说耶?”
尊者那伽达多答言:“此世尊所说。”
质多罗长者语尊者那伽达多:“听我小思惟此义,然后当答。”
须臾思惟已,语尊者那伽达多:“有法种种义、种种句、种种味,有法一义种种味。”
复问长者:“云何有法种种义、种种句、种种味?”
长者答言:“无量三昧者,谓圣弟子心与慈俱,无怨、无憎、无恚,宽弘重心,无量修习普缘,一方充满;如是二方、三方、四方上下,一切世间心与慈俱,无怨、无憎、无恚,宽弘重心,无量修习,充满诸方,一切世间普缘住,是名无量三昧。
“云何为无相三昧?谓圣弟子于一切相不念,无相心三昧,身作证,是名无相心三昧。
“云何无所有心三昧?谓圣弟子度一切无量识入处,无所有,无所有心住,是名无所有心三昧。
“云何空三昧?谓圣弟子世间空,世间空如实观察,常住不变易,非我、非我所,是名空心三昧。是名为法种种义、种种句、种种味。”
复问长者:“云何法一义种种味?”
答言:“尊者,谓贪有量,若无诤者第一无量。谓贪者是有相,恚、痴者是有相,无诤者是无相。贪者是所有,恚、痴者是所有,无诤者是无所有。复次,无诤者空,于贪空,于恚、痴空,常住不变易空,非我、非我所,是名法一义种种味。”
尊者那伽达多问言:“云何,长者,此义汝先所闻耶?”
答言:“尊者,不闻。”
复告长者:“汝得大利,于甚深佛法,现贤圣慧眼得入。”
质多罗长者闻尊者那伽达多所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与诸上座比丘俱。
时,有质多罗长者诣诸上座比丘所,礼诸上座已,诣尊者伽摩比丘所,稽首礼足,退坐一面,白尊者伽摩比丘:“所谓行者,云何名行?”
伽摩比丘言:“行者,谓三行:身行、口行、意行。”
复问:“云何身行?云何口行?云何意行?”
答言:“长者,出息、入息名为身行;有觉、有观名为口行;想、思名为意行。”
复问:“何故出息、入息名为身行?有觉、有观名为口行?想、思名为意行?”
答:“长者,出息、入息是身法,依于身、属于身、依身转,是故出息、入息名为身行。有觉、有观故则口语,是故有觉、有观是口行。想、思是意行,依于心、属于心、依心转,是故想、思是意行。”
复问:“尊者,觉、观已,发口语,是觉、观名为口行。想、思是心数法,依于心、属于心想转,是故想、思名为意行。”
复问:“尊者,有几法——若人舍身时,彼身尸卧地,弃于丘冢间,无心如木石?”
答言:“长者,寿、暖及与识,舍身时俱舍,彼身弃冢间,无心如木石。”
复问:“尊者,若死、若入灭尽正受,有差别不?”
答:“舍于寿、暖,诸根悉坏,身命分离,是名为死。灭尽定者,身、口、意行灭,不舍寿命,不离于暖,诸根不坏,身命相属,此则命终、入灭正受差别之相。”
复问:“尊者,云何入灭正受?”
答言:“长者,入灭正受,不言:‘我入灭正受,我当入灭正受。’然先作如是渐息方便,如先方便,向入正受。”
复问:“尊者,入灭正受时,先灭何法?为身行、为口行、为意行耶?”
答言:“长者,入灭正受者,先灭口行,次身行,次意行。”
复问:“尊者,云何为出灭正受?”
答言:“长者,出灭正受者亦不念言:‘我今出正受,我当出正受。’然先已作方便心,如其先心而起。”
复问:“尊者,起灭正受者,何法先起?为身行、为口行、为意行耶?”
答言:“长者,从灭正受起者,意行先起,次身行,后口行。”
复问:“尊者,入灭正受者,云何顺趣、流注、浚输?”
答言:“长者,入灭正受者,顺趣于离、流注于离、浚输于离,顺趣于出、流注于出、浚输于出,顺趣涅槃、流注涅槃、浚输涅槃。”
复问:“尊者,住灭正受时,为触几触?”
答言:“长者,触不动、触无相、触无所有。”
复问:“尊者,入灭正受时,为作几法?”
答言:“长者,此应先问,何故今问?然当为汝说。比丘入灭正受者,作于二法,止以观。”
时,质多罗长者闻尊者迦摩所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与众多上座比丘俱。
时,质多罗长者诣诸上座比丘所,稽首礼足,于一面坐。诸上座比丘为质多罗长者种种说法,示教照喜;示教照喜已,默然住。
时,质多罗长者从座起,偏袒右肩,右膝著地,合十指掌,请诸上座言:“惟愿诸尊受我薄食。”时,诸上座默然受请。
时,彼长者知诸上座默然受请已,礼足而去,还归自家,办种种饮食,敷床座。晨朝遗使白:“时到。”
时,诸上座著衣持钵,至长者舍,就座而坐。长者稽首礼诸上座足,于一面坐,白诸上座:“所谓种种界,云何为种种界?”
时,诸上座默然而住,如是再三。
尔时,尊者梨犀达多众中下坐,白诸上座比丘言:“诸尊,我欲答彼长者所问。”
诸上座答言:“可。”
长者质多罗即问言:“尊者,所谓种种界,何等种种界?”
梨犀达多答言:“长者,眼界异、色界异、眼识界异;耳界异、声界异、耳识界异;鼻界异、香界异、鼻识界异;舌界异、味界异、舌识界异;身界异、触界异、身识界异;意界异、法界异、意识界异。如是,长者,是名种种界。”
尔时,质多罗长者下种种净美饮食供养。众僧食已,澡嗽、洗钵讫,质多罗长者敷一卑床,于上座前坐听法。
尔时,上座为长者种种说法,示教照喜已,从座起去。
时,诸上座于路中语梨犀达多:“善哉!善哉!梨犀达多比丘,汝真辩捷,知时而说,若于余时,汝应常如此应。”
时,诸上座闻梨犀达多所说,欢喜奉行。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与众多上座比丘俱。
时,质多罗长者诣诸上座所,稽首礼足,退坐一面,白诸上座言:“诸世间所见,或说有我,或说众生,或说寿命,成说世间吉凶。云何,尊者,此诸异见,何本、何集、何生、何转?”
时,诸上座默然不答,如是三问,亦三默然。
时,有一下座比丘名梨犀达多,白诸上座言:“我欲答彼长者所问。”
诸上座言:“善能答者答。”
时,长者即问梨犀达多:“尊者,凡世间所见,何本、何集、何生、何转?”
尊者梨犀达多答言:“长者,凡世间所见,或言有我,或说众生,或说寿命,或说世间吉凶。斯等诸见,一切皆以身见为本,身见集、身见生、身见转。”
复问:“尊者,云何为身见?”
答言:“长者,愚痴无闻凡夫见色是我、色异我、色中我、我中色,受、想、行、识见是我、识异我、我中识、识中我,长者,是名身见。”
复问:“尊者,云何得无此身见?”
答言:“长者,谓多闻圣弟子不见色是我,不见色异我,不见我中色、色中我;不见受、想、行、识是我,不见识异我,不见我中识、识中我,是名得无身见。”
复问:“尊者,其父何名?于何所生?”
答言:“长者,我生于后方长者家。”
质多罗长者语尊者梨犀达多:“我及尊者二父本是善知识。”
梨犀达多答言:“如是,长者。”
质多罗长者语梨犀达多言:“尊者若能住此庵罗林中,我尽形寿供养衣服、饮食、随病汤药。”
尊者梨犀达多默然受请。
时,尊者梨犀达多受质多罗长者请,供养障碍故,久不诣世尊所。
时,诸上座比丘为质多罗长者种种说法,示教照喜;示教照喜已,质多罗长者欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与众多上座比丘俱。
时,有质多罗长者诣诸上座所,稽首礼足,退坐一面,白诸上座比丘言:“惟愿诸尊于牛牧中受我请食。”
时,诸上座默然受请。
质多罗长者知诸上座默然受请已,既自还家,星夜备具种种饮食。晨朝敷座,遣使白诸上座:“时到。”
诸上座著衣持钵,至牛牧中质多罗长者舍,就座而坐。时,质多罗长者自手供养种种饮食;食已,洗钵、澡漱毕,质多罗长者敷一卑床,于上座前坐听法。
时,诸上座为长者说种种法,示教照喜;示教照喜已,从座起去,质多罗长者亦随后去。
诸上座食诸酥酪蜜饱满,于春后月热时,行路闷极。
尔时,有一下座比丘名摩诃迦,白诸上座:“今日大热,我欲起云雨微风,可尔不?”
诸上座答言:“汝能尔者,佳!”
时,摩诃迦即入三昧,如其正受,应时云起,细雨微下,凉风斖斖从四方来。至精舍门,尊者摩诃迦语诸上座言:“所作可止?”
答言:“可止。”
时,尊者摩诃迦即止神通,还于自房。
时,质多罗长者作是念:“最下座比丘而能有此大神通力,况复中座及与上座!”即礼诸上座比丘足,随摩诃迦比丘至所住房,礼尊者摩诃迦足,退坐一面,白言:“尊者,我欲得见尊者过人法神足现化。”
尊者摩诃迦言:“长者,勿见恐怖!”
如是三请,亦三不许,长者犹复重请愿见尊者神通变化。
尊者摩诃迦语长者言:“汝且出外,取干草木积聚已,以一张氎覆上。”
质多罗长者即如其教,出外聚薪成积,来白尊者摩诃迦:“薪积已成,以氎覆上。”
时,尊者摩诃迦即入火光三昧,于户钩孔中出火焰,光烧其积薪都尽,唯白氎不燃,语长者言:“汝今见不?”
答言:“已见,尊者,实为奇特!”
尊者摩诃迦语长者言:“当知此者皆以不放逸为本,不放逸集、不放逸生、不放逸转,不放逸故得阿耨多罗三藐三菩提。是故,长者,此及余功德,一切皆以不放逸为本,不放逸集、不放逸生、不放逸转,不放逸故得阿耨多罗三藐三菩提,及余道品法。”
质多罗长者白尊者摩诃迦:“愿常住此林中,我当尽寿供养衣、被、饮食、随病汤药。”
尊者摩诃迦有行因缘故,不受其请。
质多罗长者闻说法已,欢喜随喜,即从座起,作礼而去。
尊者摩诃迦不欲令供养利障罪故,即从座起去,遂不复还。
如是我闻:一时,佛住庵罗林中,与众多上座比丘俱。
尔时,众多上座比丘集于食堂,作如是论议:“诸尊,于意云何?谓眼系色耶?色系眼耶?如是耳声、鼻香、舌味、身触、意法,为意系法耶?法系意耶?”
时,质多罗长者行有所营,便过精舍,见诸上座比丘集于食堂,即便前礼诸上座足,礼足已,问言:“尊者集于食堂,论说何法?”
诸上座答言:“长者,我等今日集此食堂,作如此论:‘为眼系色耶?色系眼耶?如是耳声、鼻香、舌味、身触、意法,为意系法耶?为法系意耶?’”
长者问言:“诸尊者于此义云何记说?”
诸上座言:“于长者意云何?”
长者答诸上座言:“如我意,谓非眼系色,非色系眼,乃至非意系法,非法系意,然中间有欲贪者,随彼系也。譬如二牛,一黑一白,驾以轭鞅。有人问言:‘为黑牛系白牛?为白牛系黑牛?’为等问不?”
答言:“长者,非等问也。所以者何?非黑牛系白牛,亦非白牛系黑牛,然彼轭鞅是其系也。”
“如是,尊者,非眼紧色,非色系眼,乃至非意系法,非法系意,然其中间,欲贪是其系也。”
时,质多罗长者闻诸上座所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住庵罗林中。
时,有阿耆毗迦外道是质多罗长者先人亲厚,来诣质多罗长者所,共相问讯慰劳已,于一面住。
质多罗长者问阿耆毗迦外道:“汝出家几时?”
答言:“长者,我出家已来二十余年。”
质多罗长者问言:“汝出家来过二十年,为得过人法,究竟知见,安乐住不?”
答言:“长者,虽出家过二十年,不得过人法、究竟知见、安乐住,唯有裸形、拔发、乞食,人间游行,卧于土中。”
质多罗长者言:“此非名称法、律,此是恶知,非出要道,非曰等觉,非赞叹处,不可依止。唐名出家过二十年,裸形、拔发、乞食,人间游行,卧灰土中。”
阿耆毗迦问质多罗长者:“汝为沙门瞿昙作弟子,于今几时?”
质多罗长者答言:“我为世尊弟子过二十年。”
复问质多罗长者:“汝为沙门瞿昙弟子过二十年,复得过人法,胜、究竟知见不?”
质多罗长者答言:“汝今当知:质多罗长者要不复经由胞胎而受生,不复增于丘冢,不复起于血气,如世尊所说五下分结,不见一结而不断者;若一结不断,当复还生此世。”
如是说时,阿耆毗迦悲叹涕泪,以衣拭面,谓质多罗长者言:“我今当作何计?”
质多罗长者答言:“汝若能于正法、律出家者,我当给汝衣钵供身之具。”
阿耆毗迦须臾思惟已,语质多罗长者言:“我今随汝,示我所作。”
时,质多罗长者将彼阿耆毗迦往诣诸上座所,礼诸上座足,于一面坐,白诸上座比丘言:“尊者,此阿耆毗迦是我先人亲厚,今求出家作比丘。愿诸上座度令出家,我当供给衣钵众具!”
诸上座即令出家,剃除须发,著袈裟衣。出家已,思惟所以善男子剃除须发,著袈裟衣,出家增进学道,净修梵行,得阿罗汉。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与诸上座比丘俱。
时,有尼揵若提子与五百眷属诣庵罗林中,欲诱质多罗长者以为弟子。质多罗长者闻尼揵若提子将五百眷属来诣庵罗林中,欲诱我为弟子;闻已,即往诣其所,共相问讯毕,各于一面坐。
时,尼揵若提子语质多罗长者言:“汝信沙门瞿昙得无觉无观三昧耶?”
质多罗长者答言:“我不以信故来也。”
阿耆毗迦言:“长者,汝不谄、不幻、质直、质直所生。长者,若能息有觉有观者,亦能以绳系缚于风;若能息有觉有观者,亦可以一把土断恒水流。我于行、住、坐、卧智见常生。”
质多罗长者问尼揵若提子:“为信在前耶?为智在前耶?信之与智,何者为先?何者为胜?”
尼揵若提子答言:“信应在前,然后有智。信、智相比,智则为胜。”
质多罗长者语尼揵若提子:“我已求得息有觉有观,内净一心,无觉无观,三昧生喜乐,第二禅具足住。我昼亦住此三昧,夜亦住此三昧,终夜常住此三昧,有如是智,何用信世尊为?”
尼揵若提子言:“汝谄曲、幻伪、不直、不直所生。”
质多罗长者言:“汝先言我不谄曲、不幻、质直、质直所生,今云何言谄曲、幻伪、不直、不直所生耶?若汝前实者,后则虚;后实者,前则虚。汝先言:‘我于行、住、坐、卧知见常生。’汝于前后,小事不知,云何知过人法,若知、若见、安乐住事?”
长者复问尼揵若提子:“有于一问、一说、一记论,乃至十问、十说、十记论,汝有此不?若无一问、一说、一记论,乃至十问、十说、十记论,云何能诱于我,而来至此庵罗林中欲诱诳我?”
于是尼揵若提子息闭掉头,反拱而出,不复还顾。
如是我闻:一时,佛住庵罗聚落庵罗林中,与众多上座比丘俱。
尔时,质多罗长者病苦,诸亲围绕,有众多诸天来诣长者所,语质多罗长者言:“长者,汝当发愿得作转轮王。”
质多罗长者语诸天言:“若作转轮王,彼亦无常、苦、空、无我。”
时,长者亲属语长者:“汝当系念!汝当系念!”
质多罗长者语亲属:“何故汝等教我系念、系念?”
彼亲属言:“汝作是言:‘无常、苦、空、无我。’是故教汝系念、系念也。”
长者语诸亲属:“有诸天人来至我所,语我言:‘汝当发愿得作转轮圣王,随愿得果。’我即答言:‘彼转轮王亦复无常、苦、空、非我。’”
彼诸亲属语质多罗长者:“转轮王有何,而彼诸天教汝愿求?”
长者答言:“转轮王者以正法治化,是故诸天见如是福利故,而来教我为发愿求。”
诸亲属言:“汝今用心,当如之何?”
长者答言:“诸亲属,我今作心,唯不复见胞胎受生,不增丘冢,不受血气,如世尊说,五下分结我不见有,我不自见一结不断;若结不断,则还生此世。”
于是长者即从床起,结跏趺坐,正念在前,而说偈言:
“服食积所积,广度于众难,
施上进福田,植斯五种力。
以斯义所欲,俗人处于家,
我悉得此利,已免于众难。
世间所闻习,远离众难事,
生乐知稍难,随顺等正觉。
供养持戒者,善修诸梵行,
漏尽阿罗汉,及声闻牟尼。
如是超越见,于上诸胜处,
常行士夫施,克终获大果。
习行众多施,施诸良福田,
于此世命终,化生于天上,
五欲具足满,无量心悦乐。
获斯妙果报,以无悭吝故,
在所处受生,未曾不欢喜。”
质多罗长者说此偈已,寻即命终,生于不烦热天。
尔时,质多罗天子作是念:“我不应停此,当往阎浮提礼拜诸上座比丘。”如力士屈伸臂顷,以天神力至庵罗林中,放身天光,遍照庵罗林。
时,有异比丘夜起出房,露地经行,见胜光明普照树林,即说偈言:
“是谁妙天色,住于虚空中?
譬如纯金山,阎浮檀净光。”
质多罗天子说偈答言:
“我是天人王,瞿昙名称子。
是庵罗林中,质多罗长者,
以净戒具足,系念自寂静,
解脱身具足,智慧身亦然。
我知法故来,仁者应当知:
当于彼涅槃,此法法如是。”
质多罗天子说此偈已,即没不现。
杂阿含经卷第二十二
如是我闻:一时,佛在舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子,容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈白佛:
“不处难陀林,终不得快乐,
忉利天宫中,得天帝名称。”
尔时,世尊说偈答言:
“童蒙汝何知?阿罗汉所说:
一切行无常,是则生灭法,
生者既复灭,俱寂灭为乐。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子,容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。
时,彼天子即说偈言:
“断一切钩锁,牟尼无有家,
沙门著教化,我不说善哉!”
尔时,世尊说偈答言:
“一切众生类,悉共相缠缚,
其有智慧者,孰能不愍伤?
善逝哀愍故,常教授众生,
哀愍众生者,是法之所应。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,即没不现。
如是我闻:一时,佛在舍卫国祇树给孤独园。
时,有天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。
时,彼天子而说偈言:
“常习惭愧心,此人时时有,
能远离诸恶,如顾鞭良马。”
尔时,世尊说偈答言:
“常习惭愧心,此人实希有,
能远离诸恶,如顾鞭良马。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖悉过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛在舍卫国祇树给孤独园。
时,有天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。
时,彼天子说偈问佛:
“不习近正法,乐著诸邪见,
睡眠不自觉,长劫心能悟?”
尔时,世尊说偈答言:
“专修于正法,远离不善业,
是漏尽罗汉,险恶世平等。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖悉过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛在舍卫国祇树给孤独园。
时,有天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。
时,彼天子而说偈言:
“以法善调伏,不随于诸见,
虽复著睡眠,则能随时悟。”
尔时,世尊说偈答言:
“若以法调伏,不随余异见,
无知已究竟,能度世恩爱。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛在舍卫国祇树给孤独园。
时,有天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈问佛:
“若罗汉比丘,自所作已作,
一切诸漏尽,持此后边身,
记说言有我,及说我所不?”
尔时,世尊即说偈答:
“若罗汉比丘,自所作已作,
一切诸漏尽,持此后边身,
正复说有我,我所亦无咎。”
时,彼天子复说偈言:
“若罗汉比丘,自所作已作,
一切漏已尽,持此最后身,
心依于我慢,而说言有我,
及说于我所,有如是说不?”
尔时,世尊说偈答言:
“已离于我慢,无复我慢心,
超越我我所,我说为漏尽。
于彼我我所,心已永不著,
善解世名字,平等假名说。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛在舍卫国祇树给孤独园。
时,有天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈白佛:
“若罗汉比丘,漏尽持后身,
颇说言有我,及说我所不?”
尔时,世尊说偈答言:
“若罗汉比丘,漏尽持后身,
亦说言有我,及说有我所。”
时,彼天子复说偈言:
“若罗汉比丘,自所作已作,
已尽诸有漏,唯持最后身,
何言说有我?说何是我所?”
尔时,世尊说偈答言:
“若罗汉比丘,自所作已作,
一切诸漏尽,唯持最后身,
说我漏已尽,亦不著我所,
善解世名字,平等假名说。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
尔时,罗睺罗阿修罗王障月天子。时,诸月天子悉皆恐怖,来诣佛所,稽首佛足,退住一面,说偈叹佛:
“今礼最胜觉,能脱一切障,
我今遭苦恼,是故来归依!
我等月天子,归依于善逝,
佛哀愍世间,愿解阿修罗!”
尔时,世尊说偈答言:
“破坏诸暗冥,光明照虚空,
今毗卢遮那,清净光明显。
罗睺避虚空,速放飞兔像!”
罗睺阿修罗,即舍月而还。
举体悉流汗,战怖不自安,
神昏志迷乱,犹如重病人。
时,有阿修罗名曰婆稚,见罗睺罗阿修罗疾舍月还,便说偈言:
“罗睺阿修罗,舍月一何速?
神体悉流汗,犹如重病人。”
罗睺阿修罗说偈答言:
“瞿昙说咒偈,不速舍月者,
或头破七分,受诸邻死苦。”
婆稚阿修罗复说偈言:
“佛兴未曾有,安隐于世间,
说咒偈能令,罗睺罗舍月。”
佛说此经已,时,月天子闻佛所说,欢喜随喜,作礼而去。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈问佛:
“为有族本不?有转生族耶?
有俱相属无,云何解于缚?”
尔时,世尊说偈答言:
“我无有族本,亦无转生族,
俱相属永断,解脱一切缚。”
时,彼天子复说偈言:
“何名为族本?云何转生族?
云何俱相续?何名为坚缚?”
尔时,世尊说偈答言:
“母为世族本,妻名转生族,
子俱是相属,爱欲为坚缚。
我无此族本,亦无转生族,
俱相属亦无,是名脱坚缚。”
时,彼天子复说偈言:
“善哉无族本,无生族亦善!
善哉无相属!善哉缚解脱!
久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怨悉过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住释氏优罗提那塔所。
尔时,世尊新剃须发,于后夜时结加趺坐,直身正意,系念在前,以衣覆头。时,优罗提那塔边有天神住,放身光明,遍照精舍,白佛言:“沙门忧耶?”
佛告天神:“何所忘失?”
天神复问:“沙门为欢喜耶?”
佛告天神:“为何所得?”
天神复问:“沙门不忧不喜耶?”
佛告天神:“如是!如是!”
尔时,天神即说偈言:
“为离诸烦恼?为无有欢喜?
云何独一住,非不乐所坏?”
尔时,世尊说偈答言:
“我无恼解脱,亦无有欢喜,
不乐不能坏,故独一而住。”
时,彼天神复说偈言:
“云何得无恼?云何无欢喜?
云何独一住,非不乐所坏?”
尔时,世尊说偈答言:
“烦恼生欢喜,喜亦生烦恼,
无恼亦无喜,天神当护持。”
时,彼天神复说偈言:
“善哉无烦恼!善哉无欢喜!
善哉独一住!不为不喜坏。
久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天神闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容为妙绝,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子而说偈言:
“犹如利剑害,亦如头火燃,
断除贪欲火,正念求远离。”
尔时,世尊说偈答言:
“譬如利剑害,亦如头火燃,
断除于后身,正念求远离。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子而说偈言:
“天女众围绕,如毗舍脂众,
痴惑丛林中,何由而得出?”
尔时,世尊说偈答言:
“正直平等道,离恐怖之方,
乘寂默之车,法想为密覆,
惭愧为长縻,正念为羁络,
智慧善御士,正见为前导。
如是之妙乘,男女之所乘,
出生死丛林,逮得安乐处!”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈问佛:
“有四转九门,充满贪欲住,
深溺淤泥中,天象云何出?”
尔时,世尊说偈答言:
“断爱喜长縻,贪欲等诸恶,
拔爱欲根本,正向于彼处。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。时彼天子说偈问佛:
“赖吒槃提国,有诸商贾客,
大富足财宝,各各竞求富,
方便欲财利,犹如燃炽火,
如是竞胜心,欲贪常驰骋。
云何当断贪,息世间勤求?”
尔时,世尊说偈答言:
“舍俗出非家,妻子及财宝,
贪恚痴离欲,罗汉尽诸漏,
正智心解脱,爱尽息方便。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
尔时,世尊告诸比丘:“过去世时,拘萨罗国有诸商人,五百乘车,共行治生,至旷野中。旷野有五百群贼在后随逐,伺便欲作劫盗。时,旷野中有一天神,止住路侧。时,彼天神作是念:‘当往诣彼拘萨罗国诸商人所,问其义理。若彼商人喜我所问,时解说者,我当方便令其安隐,得脱贼难;苦不喜我所问者,当放舍之,如余天神。’时,彼天神作是念已,即放身光,遍照商人车营,而说偈言:
“‘谁于觉睡眠?谁复睡眠觉?
谁有解此义?谁能为我说?’
“尔时,商人中有优婆塞信佛、信法、信比丘僧,一心向佛、法、僧,归依佛、法、僧,于佛离疑,于法、僧离疑,于苦、集、灭、道离疑,见四圣谛得第一无间等果,在商人中与诸商人共为行侣。彼优婆塞于后夜时端坐思惟,系念在前,于十二因缘逆顺观察。所谓是事有故是事有,是事起故是事起,谓缘无明行,缘行识,缘识名色,缘名色六入处,缘六入处触,缘触受,缘受爱,缘爱取,缘取有,缘有生,缘生老、死、忧、悲、恼苦,如是纯大苦聚集;如是无明灭则行灭,行灭则识灭,识灭则名色灭,名色灭则六入处灭,六入处灭则触灭,触灭则受灭,受灭则爱灭,爱灭则取灭,取灭则有灭,有灭则生灭,生灭则老、死、忧、悲、恼苦灭,如是如是纯大苦聚灭。
“时,彼优婆塞如是思惟已,而说偈言:
“‘我于觉睡眠,我于睡眠觉,
我解知此义,能为人记说。’
“时,彼天神问优婆塞:
“‘云何觉睡眠?云何睡眠觉?
云何能解知?云何能记说?’
“时,优婆塞说偈答言:
“‘贪欲及瞋恚,愚痴得离欲,
漏尽阿罗汉,正智心解脱,
彼则为觉悟,我于彼睡眠。
不知因生苦,及苦因缘集,
于此一切苦,得无余灭尽。
又不知正道,等趣息苦处,
斯等为常眠,我于彼则觉。
如是觉睡眠,如是睡眠觉,
如是善知义,如是能记说。’
“时,彼天神复说偈言:
“‘善哉觉睡眠!善哉眠中觉!
善哉解知义!善哉能记说!
久远乃今见,诸兄弟而来,
缘汝恩力故,令诸商人众,
得免于劫贼,随道安乐去。’
“如是,诸比丘,彼拘萨罗泽中诸商人众皆得安隐从旷野出。”
佛说此经已,诸比丘闻佛所说,欢喜奉行。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
尔时,世尊告诸比丘:“过去世时,海洲上优婆塞至他优婆塞舍会坐,极毁訾欲,言:‘此欲者,虚妄不实,欺诳之法,犹如幻化,诳于婴儿。’还自己舍,恣于五欲。是优婆塞舍有天神止住。时,彼天神作是念:‘是优婆塞不胜不类,于余优婆塞舍会坐众中极毁訾欲,言:“如是欲者,虚伪不实,欺诳之法,如诳婴儿。”还己舍已,自恣五欲。我今宁可发令觉悟。’而说偈言:
“‘于大聚会中,毁訾欲无常,
自没于爱欲,如牛溺深泥。
我观彼会中,诸优婆塞等,
多闻明解法,奉持于净戒。
汝见彼乐法,而说欲无常,
如何自恣欲,不断于贪爱?
何故乐世间,畜妻子眷属?’
“时,彼天神如是如是开觉彼优婆塞已;如是如是彼优婆塞觉悟已,剃除须发,著袈裟衣,正信、非家、出家学道,精勤修习,尽诸有漏,得阿罗汉。”
佛说此经已,诸比丘闻佛所说,欢喜奉行。
如是我闻:一时,佛住王舍城寒林中丘冢间。
时,给孤独长者有小因缘至王舍城,止宿长者舍。夜见长者告其妻子、仆使、作人言:“汝等皆起,破樵燃火,炊饭作饼,调和众味,庄严堂舍。”
给孤独长者见已,作是念:“今此长者何所为作?为嫁女娶妇耶?为请宾客、国王、大臣耶?”念已,即问长者:“汝何所作?为嫁女娶妇?为请宾客、国王、大臣耶?”
时,彼长者答给孤独长者言:“我不嫁女娶妇,亦不请呼国王、大臣,唯欲请佛及比丘僧,设供养耳!”
时,给孤独长者闻未曾闻佛名字已,心大欢喜,身诸毛孔皆悉怡悦,问彼长者言:“何名为佛?”
长者答言:“有沙门瞿昙,是释种子,于释种中剃除须发,著袈裟衣,正信、非家、出家学道,得阿褥多罗三藐三菩提,是名为佛。”
给孤独长者言:“云何名僧?”
彼长者言:“若婆罗门种剃除须发,著袈裟衣,信家、非家,而随佛出家;或刹利种、毗舍种、首陀罗种善男子等剃除须发,著袈裟衣,正信、非家,彼佛出家而随出家,是名为僧。今日请佛及现前僧,设诸供养。”
给孤独长者问彼长者言:“我今可得往见世尊不?”
彼长者答言:“汝且住此,我请世尊来至我舍,于此得见。”
时,给孤独长者即于其夜至心念佛,因得睡眠。天犹未明,忽见明相,谓天已晓,欲出其舍,行向城门,至城门下,夜始二更,城门未开。王家常法,待远使命来往,至初夜尽,城门乃闭,中夜已尽,辄复开门,欲令行人早得往来。
尔时,给孤独长者见城门开,而作是念:“定是夜过,天晓门开。”乘明相出于城门,出城门已,明相即灭,辄还暗冥。给孤独长者心即恐怖,身毛为竖:“得无为人及非人,或奸狡人恐怖我耶?”即便欲还。
尔时,城门侧有天神住。时,彼天神即放身光,从其城门至寒林丘冢间光明普照,告给孤独长者言:“汝且前进,可得胜利,慎勿退还!”
时,彼天神即说偈言:
“善良马百匹,黄金满百斤,
骡车及马车,各各有百乘,
种种诸珍奇,重宝载其上,
宿命种善根,得如此福报。
若人宗重心,向佛行一步,
十六分之一,过前福之上。”
“是故,长者,汝当前进,慎勿退还!”即复说偈:
“雪山大龙象,钝金为庄饰,
巨身长大牙,以此象施人,
不及向佛福,十六分之一。
“是故,长者,当速前进,得其大利,非退还也。”复说偈言:
“金菩阇国女,其数有百人,
种种众妙宝,璎珞具庄严,
以是持施与,不及行向佛,
一步之功德,十六分之一。
“是故,长者,当速前进,得其胜利,非退还也。”
时,给孤独长者问天神言:“贤者,汝是何人?”
天神答言:“我是摩头息揵大摩那婆先,是长者善知识,于尊者舍利弗、大目揵连所起信敬心,缘斯功德,今得生天,典此城门,是故告长者:‘但当进前,慎莫退还!前进得利,非退还也!”
时,给孤独长者作是念:“佛兴于世,非为小事!得闻正法,亦非小事!是故天神劝我令进,往见世尊。”时,给孤独长者寻其光明,径至寒林丘冢间。
尔时,世尊出房露地经行。给孤独长者遥见佛已,即至其前,以俗人礼法恭敬问讯:“云何,世尊,安隐卧不?”
尔时,世尊说偈答言:
“婆罗门涅槃,是则常安乐,
爱欲所不染,解脫永无余。
断一切希望,调伏心炽燃,
心得寂止息,止息安隐眠!”
尔时,世尊将给孤独长者往入房中,就座而坐,端身系念。尔时,世尊为其说法,示教照喜已,世尊说:“诸法无常,宜布施福事、持戒福事、生天福事,欲味、欲患、欲出,远离之福。”
给孤独长者闻法、见法、得法、入法、解法,度诸疑惑,不由他信,不由他度,入正法、律,心得无畏,即从座起,正衣服,为佛作礼,右膝著地,合掌白佛言:“已度,世尊。已度,善逝。我从今日尽其寿命,归佛、归法、归比丘僧,为优婆塞,证知我!”
尔时,世尊问给孤独长者:“汝名何等?”
长者白佛:“名须达多,以常给孤贫辛苦故,时人名我为给孤独。”
世尊复问:“汝居何处?”
长者白佛言:“世尊,在拘萨罗人间,城名舍卫。惟愿世尊来舍卫国,我当尽寿供养衣被、饮食、房舍、床卧、随病汤药。”
佛问长者:“舍卫国有精舍不?”
长者白佛:“无也,世尊。”
佛告长者:“汝可于彼建立精舍,令诸比丘往来宿止。”
长者白佛:“但使世尊来舍卫国,我当造作精舍僧房,令诸比丘往来止住。”
尔时,世尊默然受请。时,长者知佛世尊默然受请已,从座起,稽首佛足而去。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,给孤独长者疾病命终,生兜率天,为兜率天子,作是念:“我不应久住于此,当往见世尊。”作是念已,如力士屈伸臂顷,于兜率天没,现于佛前,稽首佛足,退坐一面。
时,给孤独天子身放光明,遍照祇树给孤独园。时,给孤独天子而说偈言:
“于此祇桓林,仙人僧住止,
诸王亦住此,增我欢喜心!
深信净戒业,智慧为胜寿,
以此净众生,非族姓财物。
大智舍利弗,正念常寂默,
闲居修远离,初建业良友。”
说此偈已,即没不现。尔时,世尊其夜过已,入于僧中,敷尼师坛,于众前坐,告诸比丘:“今此夜中,有一天子容色绝妙,来诣我所,稽首我足,退坐一面,而说偈言:
“‘于此祇桓林,仙人僧住止,
诸王亦住此,增我欢喜心!
深信净戒业,智慧为胜寿,
以此净众生,非族姓财物。
大智舍利弗,正念常寂默,
闲居修远离,初建业良友。’”
尔时,尊者阿难白佛言:“世尊,如我解世尊所说,给孤独长者生彼天上,来见世尊,然彼给孤独长者于尊者舍利弗极相敬重。”
佛告阿难:“如是!如是!阿难,给孤独长者生彼天上,来见于我。”
尔时,世尊以尊者舍利弗故,而说偈言:
“一切世间智,唯除于如来,
比舍利弗智,十六不及一。
如舍利弗智,天人悉同等,
比于如来智,十六不及一。”
佛说此经已,诸比丘闻佛所说,欢喜奉行。
如是我闻:一时,佛住旷野精舍。
时,有旷野长者疾病命终,生无热天;生彼天已,即作是念:“我今不应久于此住,不见世尊。”作是念已,如力士屈伸臂顷,从无热天没,现于佛前。
时,彼天子天身委地,不能自立;犹如酥油委地,不能自立。如是,彼天子天身细软,不自持立。
尔时,世尊告彼天子:“汝当变化作此粗身,而立于地。”
时,彼天子即自化形,作此粗身,而立于地。于是天子前礼佛足,退坐一面。
尔时,世尊告手天子:“汝手天子,本于此间为人身时,所受经法,今故忆念不悉忘耶?”
手天子白佛言:“世尊,本所受持,今悉不忘。本人间时,有所闻法,不尽得者,今亦忆念,如世尊善说。世尊说言:‘若人安乐处,能忆持法,非为苦处。’此说真实。如世尊在阎浮提,种种杂类,四众围绕,而为说法,彼诸四众闻佛所说,皆悉奉行;我亦如是,于无热天上。为诸天人大会说法,彼诸天众悉受修学。”
佛告手天子:“汝于此人间时,于几法无厌足故,而得生彼无热天中?”
手天子白佛:“世尊,我于三法无厌足故,身坏命终,生无热天。何等三法?我于见佛无厌故,身坏命终生无热天;我于佛法无厌足故,生无热天;供养众僧无厌足故,身坏命终,生无热天。”
时,手天子即说偈言:
“见佛无厌足,闻法亦无厌,
供养于众僧,亦未曾知足。
受持贤圣法,调伏悭著垢,
三法不知足,故生无热天。”
时,手天子闻佛所说,欢喜随喜,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有无烦天子容色绝妙,来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,其身光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子而说偈言:
“生彼无烦天,解脱七比丘,
贪瞋恚已尽,超世度恩爱。
谁度于诸流,难度死魔军?
谁断死魔縻,永超烦恼轭?”
尔时,世尊说偈答言:
“尊者优波迦,及波罗揵茶,
弗迦罗婆梨,跋提揵陀叠,
亦婆休难提,及波毗瘦[少/兔],
如是等一切,悉皆度诸流。
断绝死魔縻,度彼难度者,
断诸死魔縻,超越诸天轭,
说甚深妙法,觉悟难知者。
巧便问深义,汝今为是谁?”
时,彼天子说偈白佛:
“我是阿那含,生彼无烦天,
故能知斯等,解脱七比丘,
尽贪欲瞋恚,永超世恩爱。”
尔时,世尊复说偈言:
“眼耳鼻舌身,第六意入处,
若彼名及色,得无余灭尽。
能知此诸法,解说七比丘,
贪有悉已尽,永超世恩爱。”
时,彼天子复说偈言:
“鞞跋楞伽村,我于彼中住。
名难提婆罗,造作诸瓦器,
迦叶佛弟子,持优婆塞法,
供养于父母,离欲修梵行,
世世为我友,我亦彼知识。
如是等大士,宿命共和合,
善修于身心,持此后边身。”
尔时,世尊复说偈言:
“如是汝贤士,如汝之所说,
鞞跋楞伽村,名难提婆罗,
迦叶佛弟子,受优婆塞法,
供养于父母,离欲修梵行,
昔是汝知识,汝亦彼良友。
如是诸正士,宿命共和合,
善修其身心,持此后边身。”
佛说此经已,时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈问佛:
“此世多恐怖,众生常恼乱,
已起者亦苦,未起亦当苦。
颇有离恐处,惟愿慧眼说!”
尔时,世尊说偈答言:
“无有异苦行,无异伏诸根,
无异一切舍,而得见解脱。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子说偈问佛:
“云何诸众生,受身得妙色?
云何修方便,而得乘出道?
众生住何法?为何所修习?
为何等众生,诸天所供养?”
尔时,世尊说偈答言:
“持戒明智慧,自修习正受,
正直心系念,炽然忧悉灭。
得平等智慧,其心善解脱,
斯等因缘故,受身得妙色。
成就乘出道,心住于中学,
如是德备者,为诸天供养。”
时,彼天子复说偈言:
“久见婆罗门,逮得般涅槃,
一切怖已过,永超世恩爱。”
时,彼天子闻佛所说,欢喜随喜,稽首佛足,即没不现。
如是我闻:一时,佛住舍卫国祇树给孤独园。
时,有一天子容色绝妙,于后夜时来诣佛所,稽首佛足,退坐一面,身诸光明遍照祇树给孤独园。时,彼天子而说偈言:
“沉没于睡眠,欠呿不欣乐,
饱食心愦闷,懈怠不精勤,
斯十覆众生,圣道不显现。”
更新于:4个月前